Wpływ AI Act na sektor energetyczny

Sztuczna inteligencja (AI) dynamicznie zmienia różne branże gospodarki, w tym również energetykę. Dzięki AI możliwe jest nie tylko optymalizacji pracy infrastruktury, ale także przewidywanie sytuacji, które mogłyby zakłócić jej działanie. Rozporządzenie w sprawie sztucznej inteligencji (AIA) zawiera przepisy dotyczące kluczowych obszarów energetyki, mimo że nie obejmuje pełnego zakresu zastosowań AI w tym sektorze.

Wykorzystanie AI w energetyce

AI w energetyce można podzielić na dwa główne obszary zastosowania:

  • optymalizacyjny,
  • predykcyjny [1].

W pierwszym obszarze AI wspiera optymalizację infrastruktury energetycznej, w tym redukcję emisji CO2[2]. Ponadto systemy AI mogą wspierać zarządzanie siecią elektroenergetyczną. Przykładem takiego rozwiązania jest np. chiński system AI-Powered, który automatycznie zarządza obsługiwaną siecią m.in. w zakresie dostosowania jej pracy do aktualnych warunków pogodowych i zużycia energii przez użytkowników końcowych[3]. Innym obszarem wykorzystania AI w optymalizacji sieci energetycznej jest praca transformatorów[4]. Jak wskazuje dr Gabriela Gic-Grusza zastosowanie algorytmów AI w tym obszarze mogłyby poprawić efektywność ich działania oraz wspierać gromadzenie i analizę danych operacyjnych[5].

W drugim obszarze  Ekspertka podkreśla, że predykcyjne systemy AI pomagają w przewidywaniu zmian obciążeń infrastruktury energetycznej i dostosowywaniu jej pracy do aktualnych warunków i zapotrzebowania[6]. Jest to szczególnie ważne dla OZE, których efektywność jest ściśle uzależniona od panujących warunków atmosferycznych. Przykładem takiego zastosowania jest Projekt Loa, który dostosowuje pracę infrastruktury energetycznej OZE do bieżących warunków pogodowych. Predykcyjne algorytmy AI są również wykorzystywane do przewidywania awarii sieciowych i wykrywania anomalii w jej funkcjonowaniu. Przykładem takiego systemu jest Predictive Maintenance, opracowany przez General Electric. Monitoruje on liczne  dane, takie jak temperaturę, wibracje czy aktualne zużycie energii i na tej podstawie przewiduje potencjalne awarie sieci energetycznej oraz planuje z wyprzedzeniem jej konserwację[7].

Co AI Act oznacza dla sektora energetycznego?

Kluczowym obszarem regulacji AI odnoszącym się do sektora energetycznego są systemy AI wysokiego ryzyka uregulowane w rozdziale III AIA. Rozporządzenie uznaje za nie:

  1. Systemy AI przeznaczone do wykorzystania jako elementy związane z bezpieczeństwem produktu objęte unijnym prawodawstwem harmonizacyjnym wymienionym w załączniku I AIA lub gdy sam system AI pełni funkcję takiego produktu,
  2. Produkt, którego związany z bezpieczeństwem element jest zgodnie z lit. a) systemem AI lub sam system AI jako produkt podlega (na podstawie unijnego prawodawstwa harmonizacyjnego) ocenie zgodności przez stronę trzecią w związku z wprowadzeniem go do obrotu lub oddaniem do użytku.

Ponadto, zgodnie z ust. 2, Systemami AI wysokiego ryzyka są ponadto wszystkie te systemy, które zostały wymienione w załączniku III AIA.

W świetle takich uregulowań szczególną uwagę należy poświęcić pkt 2 załącznika III AIA. Zgodnie z nim systemami AI wysokiego ryzyka są te systemy, które zostały przeznaczone do wykorzystania jako elementy zapewniające bezpieczeństwo w zaopatrzeniu w wodę, gaz, ciepło lub energię elektryczną. Innymi słowy systemami wysokiego ryzyka będą te narzędzia AI, które będą odpowiedzialne za zachowanie prawidłowego dostarczania wody, gazu, ciepła lub energii elektrycznej. Pojęcie „zachowania prawidłowego dostarczania” nie zostało doprecyzowane w rozporządzeniu, lecz wydaje się szerokie w interpretacji. Przemawia za tym brzmienie motywu 7 AIA, zgodnie z którym unormowanie systemów AI wysokiego ryzyka ma na celu „zapewnienie spójnego i wysokiego poziomu ochrony interesów publicznych w dziedzinie zdrowia, bezpieczeństwa i praw podstawowych”. W rezultacie należy uznać, że wszystkie algorytmy odpowiedzialne bezpośrednio lub pośrednio za dystrybucję wskazanych środków energii podlegają regulacjom. Wydaje się także, że ryzyka do omawianego grona zaliczyć będzie można także systemy związane z wykrywaniem  i zapobieganiem awarii sieci energetycznych. Stanowią one bowiem integralną część sieci przesyłowych a ich celem jest gwarancja ich bezpieczeństwa – prawidłowego działania (por. art. 6 ust. 3 lit. d).

Warto podkreślić, że systemy analizujące zużycie energii przez użytkowników końcowych mogą stanowić profilowanie w rozumieniu art. 4 pkt 4 RODO, co będzie oznaczać, że takie systemy AI z mocy prawa zostaną zaklasyfikowane także jako systemem AI wysokiego ryzyka.

Podsumowanie

Wejście w życie AIA znacząco wpłynie na funkcjonowanie wielu branż. Jedną z nich jest energetyka, w której systemy AI odgrywają i z pewnością będą odgrywać coraz istotniejszą rolę. W artykule przedstawiono jedynie najważniejsze zagadnienia. Na ich podstawie można wyprowadzić kluczowy wniosek: sektor energetyczny powinien niezwłocznie dostosować swoją działalność do regulacji rozporządzenia. Wynika to z szerokiego zakresu regulacji, obejmującego wdrażane algorytmy klasyfikowane jako systemy AI wysokiego ryzyka.

 

[1] Zastosowanie sztucznej inteligencji w energetyce, https://flowdog.io/baza-wiedzy/artykuly-blogowe/zastosowanie-sztucznej-inteligencji-w-energetyce/ (dostęp: 10.12.2024 r.).

[2] Tamże.

[3] Zastosowanie sztucznej inteligencji (AI) w sektorze energetycznym, https://www.youtube.com/watch?v=h3wVXatXqh4 (dostęp: 10.12.2024 r.).

[4] Transformator to urządzenie wykorzystywane w procesie przetwarzania i dystrybucji energii elektrycznej oraz zmianie napięcia prądu, zob. Transformator energetyczny, https://pl.wikipedia.org/wiki/Transformator_energetyczny (dostęp: 10.12.2024 r.).

[5] I. Żylińska, AI w energetyce: Wyzwania i przyszłość wdrożeń, https://smart-grids.pl/technologie/4749-ai-w-energetyce-wyzwania-i-przysz%C5%82o%C5%9B%C4%87-wdro%C5%BCe%C5%84.html (dostęp: 10.12.2024 r.).

[6] Tamże.

[7] Zastosowanie sztucznej inteligencji (AI) w sektorze energetycznym, https://www.youtube.com/watch?v=h3wVXatXqh4 (dostęp: 10.12.2024 r.).

Autor: Adam Franiak